Sıcak Havalarda Burun Kanamalarına Dikkat!
Havaların ısındığı şu günlerde sıcaklık artışı ile tansiyon değişiklikleri ve burun damarlarındaki genişlemelere bağlı oalrak burun kanamaları görülebilmektedir. Sık görülen bir acil servis şikayeti olan burun kanaması (epistaksis) genellikle hastalarda ciddi endişe yaratabilmektedir. Ancak, burun kanaması şikayeti ile acil servise başvuran hastaların yaklaşık %90'ı başarıyla acil hekimi tarafından tedavi edilebilmektedir.
Burun kanamalarının ancak %5-10’na uzman doktor müdahalesinin gerekli
olduğu bildirilmiştir. Burun kanamaları burnun ön kısmından olan “ön
ya da anterior” ve arka kısmından olan “arka ya da posterior”
kanamalar olmak üzere ikiye ayrılır.
◊ Burun
Kanamasının Nedenleri:
Lokal Nedenler
Travmalar:
. Buruna direkt travma (kaza ya da kavga esnasında)
. Dijital travma (parmakla travma), özellikle çocuklarda alışkanlık
olarak görülen burun karıştırma sırasında da burun mukozası
zedelenip kanama meydana gelebilmektedir.
Yandaki fotoğrafta, düzenli olarak burun içerisini peçete ile temizlemeye çalışan hastanın, sağ burun boşluğunun görüntüsü mevcuttur. Burun septumundaki ve burun etinin önündeki alanda yer alan mukozanın kuru ve kabuklu görünümü ve burun seprumunun alt - ön kısmındaki kanamalı alan dikkat çekmektedir. Hastaya tuzlu sularla burun yıkama ve burun nemlendiricilerinin kullanımı önerilmiştir.
. Cerrahi travma Burun ve sinüslere yapılan cerrahi girişimlerden
sonra oluşabilecek komplikasyonladan (damar kesileri, septum
perforasyonu) sonra kanamalar olabilir.
. Barotravmalar (uçuşlarda ve deniz dalmalarında) da sinüslerden ve
nazal kaviteden kanamalara sebep olabilmektedir.
Yandaki fotoğrafta, burun karıştırma sonrasında,
az miktarda burun kanaması olan hastanın, burun içi endoskopik
görünümü mevcuttur. Kıkırdak eğriliğinin olduğu konveks çıkıntı
üzerindeki mukozanın tahriş olduğu görülmektedir.
Anatomik deformiteler:
. Nazal septal deviasyon ve çıkıntılar.
. Nazal septum perforasyonları, cerrahi, dijital travma, tampon veya
kokain kullana kimselerde sıklıkla oluşabilir
Yandaki
fotoğrafta, nazal septumda perforasyon ve burun içi polipleri olan
hastanın endoskopik muayenesinde elde edilen fotoğraf görülmektedir.
Nazal septumdaki deliğe bağlı olarak burun içi hava akımlarında
değişiklik ve mukozada kuruma olmaktadır. Bunla birlikte nazal polip
tedavisi için verilen kortizonlu ilaçlar ve allerji ilaçları da
burun kuruluğu ve burun kanamasını arttırabilmektedir. Burun
mukozasındaki kuru görünüm, polip üzerindeki ve perforasyonun arka
tarafındaki kanama alanları dikkat çekmektedir.
Enfeksiyonlar :
. Enfeksiyonlar, mukozada ödem, kuruma, kurutlanma, çatlamalara ve
polip oluşmasına ve fibrinolitik enzimler meydana gelmesine sebep
olarak, kanama nedeni olabilmektedirler.
Yabancı cisimler :
. Burun boşuğu içerisinde yabancı cisimler çoğunluklaçocuklarda veya
mental retarde kimselerde görülebilmektedir. Tek taraflı iltihabi,
kötü kokulu burun akıntısı olan kimselerde yabancı cisimden
şüphelenmek gerekir.
Tümörler:
Burun boşluğunda bulunan, iyi huylu (benign) yada kötü huylu
(malign) tümör olması.
Burun taşları
Nazal septumda Little (Kisselbach) adı
verilen alanda damarsal ağı (pleksusu) olması
. Bazı insanlarda burun septumunun ön kısmında fazladan damar
anastomozları bulunmaktadır. Özellikle bu bölgedeki damarlardan
yukarıdaki faktörlerin varlığında ve sıcak havalarda kolayca kanama
olabilmektedir.
Yandaki fotoğrafta, tekrarlayan burun kaması şikayeti olan bir hastanın, sağ burun boşluğunun endoskopik muayenesinden elde edilen fotoğrafı görülmektedir. Nazal septumun üzerindeki damarsal ve kanamalı alanlar görülmektedir. Hastanın peçete ile tampon yapma denemelerine bağlı olarak, septum üzerindeki bazı alanlardaki, beyaz tahriş bölgeleri görülmektedir.
Yandaki fotoğrafta, yaz aylarında tekrarlayan burun kanaması şikayeti olan bir hastanın, burun içi endoskopik görünümü mevcuttur. Nazal septumun sağ, ön kısmındaki yoğun damarlı alan görülmeketdrdir. Bu hastaya bir kaç ay arayla burun içi koterizasyon planlanmıştır.
Sistemik Nedenler
Hipertansiyon ve arterioskleroz (damar
sertliği) olması.
Yandaki fotoğrafta, hipertansiyonu ve burun kanaması şikayeti olan bir hastanın burun içi endoskopik muayenesinden elde edilen görüntü yer almaktadır. Burun kanamasının arka taraftan geldiği ve ön bölgede kanama alanı olmadığı görülmektedir. Hipertansiyona bağlı burun kanamaları daha çok arka taraftandır ve sabaha karşı ortaya çıkar. Diğer burun kanamalarından farklı olarak kanama daha şiddetli olabilmektedir.
Kan pıhtılaşması bozukluğuna neden
olan hastalık ve ilaçların varlığı :
. Dissemine İntravasküler Koagülasyon
. Hemofili A, Tip B
. Osler-Weber-Rendu sendromu
. Glikosidler – Kumarin Toksisitesi
. Nonsteroidal Anti-inflamatuar Ajanların Toksisitesi
. Rodentisit Toksisitesi
. Salisilat Toksisitesi
. Warfarin ve Superwarfarin Toksisitesi
. Von Willebrand Hastalığı
. Karaciğer Yetmezliği
. Lösemi
. Trombositopeni
. Heparin Toksisitesi
. Tiklopidin Toksisitesi
. Dipiridamol Toksisitesi
Diğer Nedenler
. Endometriozis
. Herediter hemorajik telenjektiazi (HHT)
. Aşırı alkol tüketimi
. Ağır metal zehirlenmesi
. Romatizmal ateş, tifo ve kızıl gibi enfeksiyonlar
. Kuru ya da kirli havası olan ortamlarda yaşamak
. Gebelik (özellikle son 3 ayda burun içerisinde burun mukozası
üzerindeki gebelik hormonlarının etkisi en üst seviyeye çıkmaktadır)
Yandaki fotoğrafta, allerjik rinit için ilaçlar kullanan ve burun karıştırma alışkanlığı olan bir hastanın burun içi endoskopik muayene fotoğrafı görülmektedir. Burun etinin allerjik rinitteki tipik soluk görünümü, burun mukozasındaki kuruluk ve nazal septumun üzerindeki tahrişe bağlı beyaz alanlar dikkat çekicidir.
◊ Burun
Kanaması Tedavisi
Genç ve çocuklarda görülen burun kanamaları çoğunlukla ön kanamalar şeklinde olup basit tıbbi müdahale ve önlemlerle tedavi edilebilirken; yaşlı, damar sertliği ve kalp hastalığı olan hastalarda arka kanamalar şeklinde görülür ve daha ile müdahalelere ihtiyaç duyulabilmektedir.
◊
Burun Kanamaları Olan Hastaların
Dikkat Etmesi Gereken Önlemler Nelerdir?
Özellikle sık sık burun kanaması görülen hastarın yapması ve
yapmaması gerekenler aşağıdaki gibi özetlenilebilir:
. Burun içerisinde burun mukzoasını kurutacak ya da tahriş
edebilecek herhangibir yabancı cisim, peçete, pamuk konulmaması,
burun karıştılmaması gerekmektedir
. Aşırı sıcak ve buharının yüze vurduğu gıdaların, sıvıların
tüketilmesinden kaçınılmalıdır
. Çok sıcak su ile duş almaktan kaçınılmalıdır
. Sıcak yaz aylarından hissedilen sıcaklığın en yüksek olduğu öğle
saatlerinde dışarıya çıkılmalı ve mümkünse şapka kullanılmalıdır
. Tansiyonu yüksek seyreden hastalar mutlaka kardiyoloji uzmanlarına
danışmalıdır
. Non steroidal antiinflamatuar ilaçların ve hekim tarafından
önerilmedikçe aspirin gibi kan sulandırıcı ilaçların kullanımından
kaçınılmaldır
. Kabız olmamak ve mukoza nemliliğini arttırmak için posalı ve sulu
sebze ve meyvelerin yenmesiin yanında bol su içilmesi faydalı
olacaktır
. Burun mukozasında kuruluğuna neden olabilen allerji hapları ve
allerji spreyleri gibi ilaçların gerekli olmadıkça kullanımından
kaçınılmalıdır
. Alkol ve kahve gibi mukozda ödem ya da kuruluğa neden olabilecek
içeceklerden kaçınılmalıdır
◊
Burun Kanaması Anında Hasta Tarafından
Yapılması Gerekenler Nelerdir?
Burun kanaması görüldüğü anda baş kalp mesafesinden yüksekte kalacak
şekilde ve öne doğru eğilerek burnun alt kısmı işaret ve baş parmağı
yarıdmıya sıkılmalıdır. Bu şekilde 5-10 dk beklenildikten sonra
kanama devam ediyorsa burnun hemen yanındaki her iki yanak bölgesine,
üst dudak bölgesine ve enseye buzlu su, soğutma jeli uygulanarak
beklemeye devam edilebilir. Burun içerisinde buzlu soğuk su
çekilerek sümkürülmeden burundan akması sağlanabilir. Seyahat
esnasında burun kanaması olması udurumunda soğuk uygulama
yapılamazsa burun açıcı spreyler kanama anında burun içerisine
sıklıabilir. Bu şekilde soğuk uygulama ya da burun açıcı spreyler
uygulandıktan sonra burun sıkılmaya devam edilebilir ve yine 5-10 dk
beklendikten sonra burun kanaması halen devam ediyor ya da giderek
artıyorsa en yakın acil polikliniğine başvurulmalıdır. Kanama anında
arkadan gelen kanamaların solunum yollarına kaçmaması için baş
aşağıya doğru sarkıtılmalı ve arkadan gelen kanamalar tükürülerek
ağızdan uzaklaştırılmalıdır. Kanama bu müdahalelerle durduysa,
kanama sonrasında mümkünse karanlık, sessiz ve serin bir odada baş
arkasına yastık konularak dik pozisyonda istirahat etmek yararlı
olacaktır.
◊
İlk Basit Önlemlere Rağmen Durmayan
Burun Kanamalarında Hekim Trafından Yapılması Gerekenler Nelerdir?
Özellikle genç hastalarda burun septumunun ön bölgesinde damarsal
ağlardan (LittleAlanı ya da Kisselbach Pleksusu) tekrarlayan
kanamaların olduğu görüldüğünde lokal anestezik emdirilmiş pamuklar
yerleştirildikten sonra gümüş nitratlı çubuklar yardımı ile damarsal
alanlar koterize edilebilmektedir.
Yukarıda bahsedilen tüm müdahalelere rağmen kanama durmamışsa (özellikle
yaşlı, aspirin ya da kumadin türevi ilaç kullanan ve hipertansiyonu
olan hastalarda olduğu gibi) ileri müdahaleler gerekmektedir. Acil
servise gelen hastalarda öncelikle acil hastalara yaklaşıldığı gibi
hava yolu değerlendirilmesi, dolşım sisteminin kontrolü yapılmalı
vital bulguların takibi yapılır ve damar yolu açılır. Tansiyonu
yüksek olan hastalarda kardiyolji uzmanına danışılarak tansiyon
düzeyleri normal seviylere getirilmeye çalışılmalıdır. KBB uzmanları
kanamayı durdursa da önemli olan kanama nedenlerinin ortadan
kaldırılmasıdır.
Özellikle aspirin ya da kumadin türevi ilaç kullanan ve
hipertansiyonu olan hastalarda sıkı burun içi tamponların
kullanılarak kanamanın durdurulması tampon alındıktan sonra burun
içi mukozal yırtkların olmasına ve kanama sıklıklarının artmasına
neden olabilir. Bu nedenle bu hasta gruplarında yeni modern
eriyebilen tampon materyalleri tercih edilebilmektedir. Burun
tamponlama ön ve arka tampon şeklinde yapılmaktadır. Tüm bu
müdahalelere rağmen kanama durmadıysa ameliyathane şartlarında
kanama endoskopik olarak burun içi değerlendirilerek burun içinde
kanayan alanlar koterizasyonla udrduruabilir. Tüm bu yapılanlara
rağmen kanamanın devam ettiği gözleniyorsa, burun içerisi
kanlandıran damarların cerrahi kesiler sonrası bağlanabilmekte ya da
anjiyografi ve embolizasyon için radyologji uzmanlarından yardım
istenilebilmektedir.
◊
Konu ile ilgili önerilebilecek yabancı
kaynaklar:
- http://www.medicinenet.com/nosebleed/article.htm
- http://menshealth.about.com/od/conditions/a/nose_bleeds.htm
- http://en.wikipedia.org/wiki/Epistaxis
- http://www.emedicinehealth.com/nosebleeds/article_em.htm
- http://www.wikihow.com/Stop-a-Nose-Bleed
- http://familydoctor.org/familydoctor/en/diseases-conditions/nosebleeds.html
- http://www.nhs.uk/conditions/Nosebleed/Pages/Introduction.aspx
- http://www.medicalnewstoday.com/articles/164823.php
- http://answers.ask.com/Health/Diseases/why_does_my_nose_bleed
- http://www.babycenter.com/0_nosebleeds-during-pregnancy_255.bc
- http://www.babycenter.com/0_nosebleeds_11262.bc